akonkagua mtebi mwvervaleebi samxret amerika argentina
აკონკაგუა (ესპ. Aconcagua) - მწვერვალი სამხრეთ ამერიკაში, არგენტინის ანდებში. სიმაღლე 6960 მ (უმაღლესი მწვერვალი დასავლეთ და სამხრეთ ნახევარსფეროში). აგებულია დანალექ ქანებზე შეცოცებული ანდეზიტებით, რის გამოც შეცდომით ვულკანად იყო მიჩნეული. დაფარულია მუდმივი თოვლით. ფერდობებზე 7 მყინვარი ეშვება. მის დალაშქვრას ართულებდა ყინულით დაფარული ფერდობის არსებობა. პირველად 1897 წელს ავიდა მასზე ექსპედიცია ედუარდ ფიცჯერალდის მეთაურობით.

ialbuzi mwvervali mtebi elbrusi kavkasioni
იალბუზი (რუსულად - Эльбрус, ყაბარდოულად - Ошхомахо, ბალყარულად - Мингитау) — კავკასიონის მთათა სისტემის უმაღლესი მწვერვალი, დაახლოებით 2000 წლის წინ ჩამქრალი სტრატოვულკანია და მდებარეობს გვერდით ქედზე, ყაბარდო-ბალყარეთსა და ყარაჩაი-ჩერქეზეთში, რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიაზე, საქართველოს საზღვართან. მისი დასავლეთი (5642 მ) და აღმოსავლეთი (5325 მ) მწვერვალები გაყოფილია ღრმა უნაგირათი. ეს არა მხოლოდ ევროპის უმაღლესი მთაა (იმის მიხედვით თუ სად გადის კონტინენტის საზღვარი), არამედ რუსეთის უმაღლესი წერტილიც.
იალბუზი წარმოადგენს ძირითადად ანდეზიტებით აგებულ კონუსს ჩამქრალი ვულკანისა, რომელიც დგას გრანიტისა და კრისტალური ფიქალის ფუნდამენტზე. დაფარულია თოვლისა და ყინულის საფარით, საიდანაც ყველა მიმართულებით ეშვება 54 მყინვარი. მათ შორის უდიდესებია: დიდი აზაუ, ირიკი, ტერსკოლი. მყინვარების საერთო ფართი 134 კვ.კმ-ია.
იალბუზის აღმოსავლეთ მწვერვალზე პირველად ავიდა ყაბარდოელი კ. ხაშიროვი 1829 წელს, დასავლეთზე — ინგლისელი ალპინისტები ფ. გროვეს მეთაურობით 1874 წელს. საბჭოთა პერიოდში იალბუზის რაიონი გახდა მასობრივი ალპინიადების ცენტრი. 1967 წელს აქ ერთდროულად 2400 ადამიანი ავიდა. იალბუზის რაიონი სამთო-სათხილამურო სპორტისა და ტურიზმის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ცენტრია. აქ არის ტურბაზები, თავშესაფრები, ალპინისტური ბანაკები. ჩეგეტის მთაზე აგებულია საბაგირო გზა 2719 მ-სა და 3040 მ-ს შორის. ერთ-ერთ სადგურზე მდებარეობს 1941-1945 წლების პერიოდის იალბუზის დამცველთა საბრძოლო დიდების მუზეუმი.

kilimanjaro geografia mwvervaleebi mtebi mta mwvervali vulkanuri
კილიმანჯარო — ვულკანრი წარმოშობის მთა ჩრდილო–აღმოსავლეთ ტანზანიაში, მოიცავს აფრიკის უმაღლეს პიკს (უჰურუს/კიბოს პიკი, 5.895 მ). ეს არის უზარმაზარი სტრატოვულკანი, ამჟამად არააქტიური, გაზის ამომშვები კრატერებით, რომლის მთავარი ამოსასვლელი მდებარეობს მწვერვალ კიბოზე (ასევე უჰურუ).
უცნობია სახელი "კილიმანჯაროს" წარმოშობა, თუმცა რამდენიმე თეორია არსებობს. ევროპელმა მოგზაურებმა ეს სახელი 1860 წელს დაამკვიდრეს და მათი ცნობით ეს იყო ამ მთის სახელი სუაჰილის ენაზე, რომლის თანახმადაც სიტყვა "კილიმანჯარო" წარმოქმნილი იყო სიტყვათშერწყმით "კილიმა" (გორაკი, მცირე მთა) და "ნჯარო", რომლის სავარაუდო წარმომავლობა თეორიაზეა დამოკიდებული — ერთი ვარაუდით ეს უძველესი სუაჰილი სიტყვაა და ნიშნავს "თეთრს" ან "მანათობელს", ან არა-სუაჰილი წარმოშობის, სიტყვა კიჩაგას ენაზე "ჯარო" ნიშნავს "ქარავანს". თუმცა საორჭოფოა თუ რატომ იქნა გამოყენებული დამაკნინებელი "კილიმა" ნაცვლად შესაფერისი სიტკვისა "მლიმა" (მთა). ეს სახელი შეიძლება ადგილობრივი ხუმრობა იყოს, გულისხმობს რა, რომ "ნჯაროს მცირე გორაკი" აფრიკის კონტინენტის უდიდესი მთაა და მთამსვლელთა გიდების გადმოცემით ეს მთა ნჯაროს ხალხისა იყო. მეორე მოსაზრებით, ეს სახელი მომდინარეობს კიჩაგას ენაზე სიტყვიდან "კილმანარე" ან "კილეაჯაო" და ნიშნავს "ფრინველის/ლეოპარდის/ქარავნის მძლეველს". თუმცა ეს თეორია ვერ ხსნის იმას თუ რატომ არ გამოიყენებოდა ეს სიტყვა კიჩაგას ენაზე მე-19 საუკუნის შუა წლებიდან ევროპაში მიღებამდე.
ალტერნატიული თეორია ამგვარია: 1848 წლის 10 ნოემბერს გერმანელმა მისიონერმა რებმანმა საკუთარ დღიურში ჩაიწერა: ამ დილით ჩვენ ჯაგას მთა ყველაზე მკაფიოდ დავინახეთ". ჯაგას ევროპელები ეძახდნენ "ჩაგას". კილიმანჯარო შესაძლოა ასევე იყოს ევროპელების გამოთქმული ჩაგას ფრაზა "კილე-ლემა-ირჰო" რაც ნიშნავს "ჩვენ ვერ შევძელით მასზე ასვლა". თუ ასეა, მაშინ ეს სახელი, კილე-ლემა-ირჰო / კილიმანჯარო, იქნებოდა ჩაგას ხალხის მიერ მთის მანათობელი კიბოსა და მავენზის პიკებზე ახალმოსულთა შეკითხვაზე პასუხი. კიბოს პიკი ჩანს კიბოშოს მხრიდან, ხოლო მავენზისა კი — მარანუდან.
[10]

kosciiushko mta mwvervali geografia mtebi
კოსციუშკო — მწვერვალი ავსტრალიის ალპებში. მდებარეობს კოსციუშკოს ეროვნულ პარკში. წარმოადგენს ავსტრალიის (არ ითვლება მისი საგარეო ტერიტორიები) უმაღლეს მწვერვალს, რომლის სიმაღლე ზღვის დონიდან 2,228 მეტრია. სახელი უწოდა პაველ ედმუნდ სტშელეცკიმ 1840 წელს, პოლონელი ეროვნული გმირის, გენერალ ტადეუშ კოსტიუშკოს საპატივსაცემოთ.

mak kinli mwvervali geografia mtebi
მაკ-კინლი (ინგლ. McKinley; ზოგჯერ დენალი) — ჩრდილოეთ ამერიკის უმაღლესი მწვერვალი, ალასკის ქედზე[1]. მისი სიმაღლეა 6193[1] მ. სახელი დაერქვა აშშ-ის 25-ე პრეზიდენტის უილიამ მაკ-კინლის პატივსაცემად.

neitronuli varskvlavi
ნეიტრონული ვარსკვლავი — ციური სხეული, ვარსკვლავის ევოლუციის ერთერთი ყველაზე ბოლო პროდუქტი, შედგება ნეიტრონული შიგთავსითა და თხელი მკრივი გარსით. ის არის საკმაოდ მცირე ზომის, დაახლოებით 10–20 კმ დიამეტრის და სხეულის სიმკრივე ატომის ბირთვის სიმკვრივეს (1016–1018 კგ/მ³) უახლოვდება.

polaruli varskvlavi astronomia
პოლარული ვარსკვლავი (ასევე ცნობილია ჩრდილოეთის ვარსკვლავის სახელწოდებით), α პატარა დათვის თანავარსკვლავედის, კუდის ბოლო ვარსკვლავია. ჩვენს დროში ის ყველაზე ახლოსაა ჩრდილოეთის პოლუსთან. მისი დღე-ღამური მოძრაობის დანახვა, შეუაიარაღებელი თვალით შეუძლებელია. ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ ის „უძრავია“ და არ მონაწილეობს ციურ სფეროზე, სადღეღამისო ბრუნვაში, ხოლო სხვა დანარჩენი ვარსკვლავები კი მის გარშემო, თავიანთ სადღეღამისო პარალელებზე მოძრაობენ. თუმცა ეს მოჩვენებითი და დროებითია. მაგალითად 8000 წლის შემდეგ პოლარული ვარსკვლავი გახდება გედის თანავარსკვლავედის ვარსკვლავი დენები, ხოლო „დღევანდელი“ პოლარული ვარსკვლავი გადანაცვლებს ცის სხვა მონაკვეთში და დენების ირგვლივ დაიწყებს სრბოლას. თუმცა ეს პროცეწსი არ დაიწყება 2100 წლამდე, სანამ ჩრდილოეთ პოლუსი უახლოვდება პოლარულ ვარსკვლავს, ამის შემდეგ კი ნელ-ნელა დაიწყება დაშორება.
ჩრდილოეთის ვარსკვლავის მახლობლად 19-26 დეკემბერს ჩნდება მეტეორთა ნაკადი — ურსიდები, რომელთა რიცხვიც საათში 20-ს აღწევს.

siriiusi varskvlavebi astronomia
სირიუსი (α დიდი ქოფაკისა) — ცის ყველაზე ბრწყინვალე, — 1,46 ვიზუალური ვარსკვლავიერი სიდიდის ვარსკვლავი. მზიდან მანძილი ≈ 2,7 პს, ნათობა 22-ჯერ აღემატება მზისას; ორი ვარსკვლავის სისტემაა (A და B). სირიუსის თანამგზავრი აღმოჩენის რიგის მიხედვით პირველი თეთრი ჯუჯა ვარსკვლავია, ≈ 10000-ჯერ მკრთალი სირიუსზე.

qarishxali grigali astronomia
იწვევს, ხმელეთზე კი ნაგებობათა დაზიანებას და ნგრევას. ქარიშხალი ამოვარდება ტროპიკულ და ტროპიკებსგარე ციკლონების გავლისას, სმერჩისა და ტორნადოს დროს.
მეტეოროლოგიურ ლიტერატურაში ქარიშხალს შეესაბამება შტორმი (9 ბალი ბოფორტის სკალით), ძლიერი შტორმი (10 ბალი) და სასტიკი შტორმი (11 ბალი).
12 ბალიან ქარიშხალს გრიგალი ეწოდება.